Δύναμη και αδυναμίες της ταινίας
Ενήλικοι στο Δωμάτιο του Κώστα Γαβρά
του Ερίκ Τουσσέν*
Κείμενο που δημοσιεύτηκε στις 22 Νοεμβρίου στη βελγική εφημερίδα Le Soir
Στην τελευταία του ταινία, ο Κώστας Γαβράς καταγγέλλει την ωμή συμπεριφορά των Ευρωπαίων πολιτικών ηγετών στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης το 2015. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα αξιέπαινο εγχείρημα. Όμως, είναι λυπηρό ότι αποσιωπά αρκετά σημεία που σημάδεψαν εκείνη την περίοδο.
Ο Κώστας Γαβράς είναι μεγάλος σκηνοθέτης και το έργο του φανερώνει μια μόνιμη στράτευση στον αγώνα ενάντια στις αδικίες. Οι πολιτικές ταινίες του συμβάλλουν στην αποκάλυψη των μαύρων και δραματικών περιόδων του εικοστού αιώνα: Το Ζ (που αναφέρεται στους πολιτικούς αγώνες στην Ελλάδα στη δεκαετία του 1960), ο Αγνοούμενος (καταγγελία των κατασταλτικών μεθόδων των δικτατοριών στη Νότια Αμερική στη δεκαετία του 1970 και της υποστήριξης που τους προσέφερε η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών), η Ομολογία (που καταγγέλλει τις σταλινικές δίκες στο σοβιετικό μπλοκ), το Αμήν (που αποκαλύπτει την παθητικότητα ή ακόμα και τη συνενοχή του Βατικανού απέναντι στα εγκλήματα των Ναζιστών και στο ολοκαύτωμα), το Κεφάλαιο (που είναι μια καταγγελία του σύγχρονου καπιταλισμού). Αυτές οι ταινίες ανήκουν στη πολιτισμική κληρονομιά εκείνων που αγωνίζονται για να δώσουν ένα τέλος στις αδικίες.
Τι συμβαίνει τούτες τις μέρες στη Βολιβία; Και αν έχουμε να κάνουμε με ένα πραξικόπημα, τι θέλουν και επιδιώκουν και ενάντια σε ποιον στρέφονται οι πραξικοπηματίες; Την σαφέστερη και καλύτερη απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα την δίνει η ίδια η πρωταγωνίστρια του πραξικοπήματος, η αυτοανακηρυγμένη “μεταβατική πρόεδρος” της χώρας Ζανίν Άνιες όταν τολμά να τουϊτάρει τον εξής εύγλωττο διακαή πόθο της: “Ονειρεύομαι μια Βολιβία απαλλαγμένη από τις σατανικές ιθαγενικές ιεροτελεστίες, η πόλη δεν είναι για τους “Ινδιάνους”, καλύτερα αυτοί να πάνε στο Αλτιπλάνο ή στο Τσάκο”. Όπου Αλτιπλάνο είναι τα (πολύ ψηλά) βουνά και Τσάκο η άνυδρη σαβάνα…
Αρκετά -και σωστά- ειπώθηκαν για τις παρελάσεις με αφορμή την εξαίσια επίδειξη κριτικού πνεύματος και συνάμα στοιχειώδους αξιοπρέπειας από τις “10 υπο-κριτικές” κοπέλες στη Νέα Φιλαδέλφεια. Παρόλο λοιπόν που αυτές οι κοπέλες στόχευσαν την καρδιά του προβλήματος “διακωμωδώντας” τον τρόπο με τον οποίο είθισται να βαδίζουν οι απανταχού γης παρελαύνοντες, δεν είδαμε κανένα από τα -κατά τα άλλα εύστοχα κριτικά σχόλια- να καταπιάνεται με αυτή την ουσιαστικότερη πτυχή του προβλήματος. Για τι πρόκειται λοιπόν;
Σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι Κούρδοι και Καταλανοί είναι δυο λαοί με μεγάλη παράδοση αλληλοστήριξης, αλληλεγγύης και κοινών αγώνων. Αλλά ίσως και να μην είναι τυχαίο πως Κούρδοι και Καταλανοί είναι τούτες τις μέρες, στο στόχαστρο των πιο αγριανθρωπικών Ιερών Συμμαχιών της εποχής μας! Κοινή νιοστή τραγωδία, κοινή μοίρα αλλά και κοινή λαϊκή οργή και αποφασιστικότητα πως ο αγώνας συνεχίζεται!... 
“Μπορείτε να φανταστείτε πόσο ριζικά θα άλλαζε ο κόσμος μας, και μαζί με αυτόν και η χώρα μας, αν στην παγκόσμια υπερδύναμη που είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ξεσπούσε αύριο εμφύλιος πόλεμος; Ας μην σπεύσετε να χαμογελάσετε δηλώνοντας ότι το ερώτημα είναι εκτός τόπου και χρόνου ή ότι μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Μην το κάνετε επειδή δεν είναι εκτός ούτε τόπου ούτε χρόνου! Επειδή πρωτοστατούντος του ίδιου του Τραμπ που δεν κρύβει τις εμφυλιοπολεμικές διαθέσεις του, όλο και περισσότεροι είναι στις ΗΠΑ οι εχθροί και φίλοι του που δεν αποκλείουν πια αυτό το -μέχρι χτες αδιανόητο- κατακλυσμικό ενδεχόμενο….”
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε (με άλλο τίτλο) στις 30 Μαίου 2019, και άρκεσαν μερικοί μήνες όχι μόνο για να το επιβεβαιώσουν τα γεγονότα αλλά και για να αποκτήσει όλη την εκρηκτική γόμωση που ίσως δεν είχε στην αρχή. Ο λόγος λοιπόν για την πρωτοφανούς βίας και χυδαιότητας επίθεση που δέχεται εδώ και βδομάδες η Γκρέτα Τούνμπεργκ στα διεθνή ΜΜΕ και στο διαδίκτυο, με προφανή στόχο να πληγεί ανεπανόρθωτα η ίδια και κυρίως, το όλο και μαζικότερο και πιο ριζοσπαστικό νεολαιίστικο -και όχι μόνο- κίνημα που εμπνέεται από το λαμπρό παράδειγμά της! Μια επίθεση ή μάλλον ένα δημόσιο λιντσάρισμα με χρηματοδότες και “χορηγούς” που έχουν όνομα και διεύθυνση, και που είναι εξάλλου συνηθισμένοι να χρησιμοποιούν όλα τα πολεμικά και άλλα μέσα για να υπερασπίσουν τα ανομολόγητα καπιταλιστικά τους συμφέροντα…
Το Σάββατο 31/8/2019 πραγματοποιήθηκε στον πολυχώρο «Ρομάντσο» πλατιά σύσκεψη, στην οποία συμμετείχαν δεκάδες αγωνιστές και αγωνίστριες από πολλές περιβαλλοντικές κινήσεις και πρωτοβουλίες από όλη τη χώρα, συνδικαλιστές/στριες, φοιτητές/τριες, μαθητές/τριες, μέλη δημοτικών-περιφερειακών σχημάτων και αριστερών οργανώσεων.
Τα παράπλευρα οφέλη της εισβολής του Μπέρνι Σάντερς στην καρδιά της αμερικανικής πολιτικής σκηνής είναι ήδη πολλά, σημαντικά και αρχίζουν να γίνονται αισθητά πολύ μακριά από της Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και στη Μέση Ανατολή. Τρανή απόδειξη ο πραγματικός σεισμός που προκαλούν εδώ και μερικές μέρες τόσο στις ΗΠΑ και στη Μέση Ανατολή όσο και στους κόλπους της εβραϊκής Διασποράς δυο σύμμαχοι του Μπέρνι, οι γενναίες νεαρές αμερικανίδες βουλεύτριες Ιλάν Ομάρ και Ρασίντα Τλαΐμπ.
Σχεδόν ομόφωνα, τόσο τα ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ όσο και οι ηγέτες των κυριότερων ελληνικών κομμάτων σχολίασαν τα αποτελέσματα των εκλογών της 7ης Ιουλίου πανηγυρίζοντας για «την επιστροφή στην κανονικότητα» της χώρας η κρίση της οποίας πρωταγωνίστησε στην ευρωπαϊκή επικαιρότητα την τελευταία δεκαετία. Επιστροφή λοιπόν στην κανονικότητα καθώς το άθροισμα των αποτελεσμάτων της Νέας Δημοκρατίας (39.9%) και του Σύριζα (31,4%) δίνει ένα συντριπτικό 71,3 % υπέρ του δικομματισμού που δείχνει να επιστρέφει δριμύτερος μετά από ένα διάλειμμα που είδε μάζες πολιτών να εγκαταλείπουν τα κόμματα του παλιού παραδοσιακού τους δικομματισμού και να μεταναστεύουν από τη μια μέχρι την άλλη άκρη του πολιτικού χάρτη σε χρόνους ρεκόρ! Και επίσης, τίποτα δεν συνηγορεί καλύτερα υπέρ αυτής της επιστροφής στην κανονικότητα από την απουσία βουλευτών της ναζιστικής Χρυσής Αυγής στο νεοεκλεγμένο Κοινοβούλιο, γεγονός που θα μπορούσε να προαναγγέλλει και το τέλος(;) αυτού του γνήσιου τέκνου μιας ταραγμένης αλλά πια τελειωμένης περιόδου…
Η δέσμευση που ανέλαβαν στις 24 Ιουνίου ο Μπέρνι Σάντερς και οι τρεις βουλεύτριες της ριζοσπαστικής αριστεράς που είναι η Ιλχάν Ομάρ, η Αλεξάντρια Οκάσιο-Κορτές και η Πραμίλα Τζαγιαπάλ, έχει τα φόντα για να ξεσηκώσει και να βάλει σε κίνηση δεκάδες αν όχι εκατοντάδες εκατομμύρια αμερικανούς πολίτες που ασφυκτιούν κάτω από το βάρος ενός αστρονομικού φοιτητικού χρέους που πλησιάζει τα 1.600 δισεκατομμύρια δολλάρια : Να ακυρώσουν το σύνολο αυτού του χρέους μέσα στους έξι μήνες που θα ακολουθήσουν την εγκατάσταση του Μπέρνι Σάντερς στο Λευκό Οίκο το 2020. Και όλα αυτά σύμφωνα με ένα συνολικό σχέδιο που εξασφαλίζει την δωρεάν εκπαίδευση, χάρη σε σε ένα πακέτο νομοσχεδίων που συνυπογράφουν ο Μπέρνι και οι τρεις βουλεύτριες ! (1)
Οι σύγχρονες ισπανικές τραγωδίες δεν έχουν τελειωμό, καθώς το απελευθερωτικό όνειρο που ενσάρκωσαν κάποτε οι Podemos, μετατράπηκε προ πολλού σε εφιάλτη αφήνοντας πίσω του ερείπια, απογοήτευση και μια απέραντη αηδία. Τρανή απόδειξη τα (ιλαροτραγικά) γεγονότα που διάνθισαν το περασμένο σαββατοκύριακο την ανάδειξη δημάρχων σε όλο το ισπανικό κράτος, και ειδικά στη Μαδρίτη και στη Βαρκελώνη. Και όλα αυτά την ώρα ακριβώς που ολοκληρωνόταν η φαρσοκωμωδία της “δίκης” των δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών της Καταλωνίας, που είναι κλεισμένοι στις φυλακές εδώ και ενάμιση χρόνο μόνο και μόνο επειδή τόλμησαν να κάνουν πράξη την δημοκρατικά εκφρασμένη μέσα από τις κάλπες επιθυμία της πλειοψηφίας των Καταλανών συμπατριωτών τους: Να υπερασπιστούν έμπρακτα το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεσή τους!…
30 χρόνια μετά από την σφαγή της πλατείας Τιενανμέν, η διαπίστωση είναι τραγική αλλά και αναπόφευκτη: Οι σφαγείς νίκησαν! Δεν ξέρουμε τι θα γίνει σε έξι μήνες, σε ένα χρόνο ή σε ένα αιώνα, όταν ο κινέζικος λαός θα ξεσηκωθεί ξανά και θα πάρει εκδίκηση για τη σφαγμένη επανάσταση του 1989. Όμως, για την ώρα, ο χασάπης Ντε Χσιάο Πινγκ και οι σημερινοί “εκσυγχρονιστές” επίγονοί του έχουν επικρατήσει, είναι οι αναμφισβήτητοι νικητές. Και το χειρότερο είναι ότι αυτή τη νίκη τους την πληρώνουμε σήμερα πανάκριβα και όλοι εμείς, ολάκερη η ανθρωπότητα και μαζί της και ο πλανήτης μας… 
Τούτες τις μέρες πριν από 76 χρόνια, τον Απρίλη του 1943, άρχιζε η εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας ενάντια στο ναζιστή δήμιό του. Την ώρα που ο αντισημιτισμός, μαζί με το φασισμό, ξανασηκώνουν κεφάλι και στη νέα γενιά της εβραϊκής Διασποράς αρχίζουν να ξαγεννιούνται οι καλύτερες σοσιαλιστικές παραδόσεις του παρελθόντος, θυμόμαστε τον Μάρεκ Έντελμαν, τον ηγέτη αυτής της εξέγερσης και τον άνθρωπο που ενσάρκωνε περισσότερο από κάθε άλλο αυτές ακριβώς τις εβραϊκές σοσιαλιστικές, αντισταλινικές και αντισιωνιστικές παραδόσεις. Στα 10 χρόνια από το θάνατό του, αναδημοσιεύουμε το κείμενο της νεκρολογίας του και συνάμα απόσπασμα από το βιβλίο του για την ηρωϊκή εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας της οποίας ηγήθηκε ο ίδιος.
Μπορείτε να φανταστείτε πόσο ριζικά θα άλλαζε ο κόσμος μας, και μαζί με αυτόν και η χώρα μας, αν στην παγκόσμια υπερδύναμη που είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ξεσπούσε αύριο εμφύλιος πόλεμος; Ας μην σπεύσετε να χαμογελάσετε δηλώνοντας ότι το ερώτημα είναι εκτός τόπου και χρόνου ή ότι μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Μην το κάνετε επειδή δεν είναι εκτός ούτε τόπου ούτε χρόνου! Επειδή πρωτοστατούντος του ίδιου του Τραμπ που δεν κρύβει τις εμφυλιοπολεμικές διαθέσεις του, όλο και περισσότεροι είναι στις ΗΠΑ οι εχθροί και φίλοι του που δεν αποκλείουν πια αυτό το -μέχρι χτες αδιανόητο- κατακλυσμικό ενδεχόμενο…. 
“Έχουμε τώρα ένα εκατομμύριο εθελοντές που είναι έτοιμοι να σηκώσουν τα μανίκια τους και να πιάσουν δουλειά για να σιγουρέψουν πως θα κερδίσουμε το χρίσμα των Δημοκρατικών, θα νικήσουμε τον Τραμπ και θα αλλάξουμε την οικονομική και πολιτική ζωή της χώρα μας. Νομίζω ότι όλοι σας καταλαβαίνετε πως όταν μιλάμε για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους, όταν μιλάμε για αύξηση του κατώτατου μισθού, όταν μιλάμε για καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, τα βάζουμε με τεράστια πανίσχυρα ιδιαίτερα συμφέροντα, γνωρίζετε ποια είναι. Μιλάμε για τη Γουώλ Στρητ, για τη βιομηχανία της υγείας, για τη βιομηχανία των ορυκτών καυσίμων, για τις φαρμακευτικές εταιρίες, για το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, για τη βιομηχανία των ιδιωτικών φυλακών. Αυτοί είναι πανίσχυροι τύποι, διαθέτουν απεριόριστα χρηματικά ποσά, μεγάλη πολιτική ισχύ στην Ουάσιγκτον. Και ο μόνος τρόπος που ξέρω για να τους νικήσουμε είναι όταν εκατομμύρια άνθρωποι που γίνονται λαϊκό κίνημα, υψώνουν το ανάστημα και αντιστέκονται, ζητούν μια κυβέρνηση και μια οικονομία που λειτουργεί για όλους μας και όχι μόνο για το 1%. Επιτρέψτε μου λοιπόν να ευχαριστήσω το ένα εκατομμύριο ανθρώπους που έχουν ήδη υπογράψει και να ζητήσω από εκείνους που δεν έχουν υπογράψει να το κάνουν, Αυτή θα είναι μια ιστορική εκστρατεία και πάμε να γράψουμε ιστορία”.(1)
Ίσως το πιο ιστορικό και συνάμα το πιο σωτήριο γεγονός για ολάκερη την ανθρωπότητα συμβαίνει αυτό το καιρό, αυτές τις βδομάδες και αυτές τις μέρες, μπροστά στα μάτια μας, που παραμένουν όμως ερμητικά κλειστά στην ίδια μας τη χώρα! Και αυτό το “ιστορικό και συνάμα σωτήριο γεγονός” δεν είναι παρά η όλο και μαζικότερη εξέγερση των νέων σε όλο και περισσότερες χώρες των περισσότερων ηπείρων, ενάντια στο υπ’αριθμό ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει το ανθρώπινο είδος: Tην κλιματική καταστροφή που επελαύνει!
Δεν είναι η πρώτη, και -αλίμονο- ούτε η τελευταία φορά, που τα διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ περνούν δίπλα από το μεγάλο γεγονός... χωρίς να το πάρουν πρέφα. Αυτό συνέβη άπειρες φορές στη σύγχρονη ιστορία και η τελευταία ήταν μόλις πριν λίγες μέρες, όταν αποσιώπησαν εντελώς όχι μόνο την ιστορική δήλωση του προέδρου Τραμπ ότι “οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα γίνουν ποτέ σοσιαλιστικές”, αλλά και τη θύελλα χειροκροτημάτων, πατριωτικών συνθημάτων και ρυθμικών ιαχών (USA-USA-USA) που την ακολούθησαν από μέρους των βουλευτών και γερουσιαστών τόσο του Ρεπουμπλικανικού όσο και του Δημοκρατικού κόμματος! Όμως, το πιο σημαντικό είναι ότι αποσιωπώντας την είδηση, τα καλά μας ΜΜΕ έχασαν την ευκαιρία να την αναλύσουν και να την σχολιάσουν. Δηλαδή, να κάνουν ό,τι έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν τα αμερικανικά ΜΜΕ που γνωρίζουν πολύ καλά αυτό που σύσσωμα τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ αλλά και πολλοί Ευρωπαίοι αριστεροί θέλουν να αγνοούν πεισματικά: Ότι ο “σοσιαλισμός” απασχολεί τελευταία και μάλιστα πάρα πολύ ένα μεγάλο μέρος των πολιτών και κυρίως, την πλειοψηφία των νέων κάτω των 36 ετών (Millennials) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής!…
Καταιγισμός σημαδιακών πολιτικών εξελίξεων που μπορούν να αλλάξουν την ιστορία, μεταμόρφωση του πολιτικού τοπίου, χιονοστιβάδα γεγονότων που εγκυμονούν τους μεγαλύτερους κινδύνους, αλλά ταυτόχρονα και άλλων διαμετρικά αντίθετων, ο φετινός ισπανικός χειμώνας φοβίζει καθώς υπόσχεται μια συνέχεια που μοιάζει να έρχεται από το πιο τραγικό παρελθόν!