Το κείμενο του Ισραηλινού πανεπιστημιακού Ron Dudai, που μεταφράσαμε και δημοσιεύουμε στη συνέχεια, έχει δύο σπάνιες αρετές: περιγράφει πιστά τη διολίσθηση της ισραηλινής κοινωνίας στη σημερινή οικτρή της απάνθρωπη πραγματικότητα, μέσα από την σχέση της με την αλήθεια των ίδιων των εγκληματικών πολιτικών και πράξεων της. Και ταυτόχρονα, εμβαθύνει την αναπόδραστη πορεία του Ισραηλινού Κράτους αλλά και της συντριπτικής πλειοψηφίας των Εβραίων πολιτών του προς την παρούσα γενοκτονική και αγριανθρωπική τους πραγματικότητα, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην τέλεια αποκτήνωση τους! Μοναδική ακτίνα φωτός σε αυτό το μαύρο και άραχνο τοπίο, είναι οι, δυστυχώς, λίγοι αλλά, ευτυχώς, αυξανόμενοι ηρωικοί Ισραηλινοί πολίτες που δεν σιωπούν, δεν το βάζουν κάτω και μαχόμενοι στο πλευρό του Παλαιστινιακού λαού συνεχίζουν την λαμπρή παράδοση τόσων και τόσων Εβραίων ανθρωπιστών και επαναστατών που αγωνίστηκαν για την χειραφέτηση των φτωχών και καταπιεσμένων. Ένας από αυτούς είναι τώρα και ο καθηγητής Ρον Ντουντάι...

 Γιώργος Μητραλιάς 

Πώς οι Ισραηλινοί μετέτρεψαν την άρνηση των θηριωδιών σε τέχνη

Καθώς οι κάτοικοι της Γάζας καταγράφουν σε πραγματικό χρόνο τις μαζικές δολοφονίες και την πείνα, η αντίδραση του μεγαλύτερου μέρους της ισραηλινής κοινωνίας είναι: "Είναι όλα ψέματα" — και "καλά να πάθουν".

του Ron Dudai*

- Ισραηλινοί διαμαρτύρονται ενάντια στον πόλεμο και την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, σε μια γέφυρα αυτοκινητόδρομου κοντά στην Ιερουσαλήμ, στις 15 Αυγούστου 2025. (Jamal Awad/Flash90) -

Πριν από μια δεκαετία, στις τελευταίες μέρες των εβδομαδιαίων κοινών διαδηλώσεων Παλαιστινίων και Εβραίων κατά της κατασκευής του διαχωριστικού τείχους από το Ισραήλ στο χωριό Αλ-Μαασάρα της Δυτικής Όχθης, ένα από τα τελετουργικά μας πριν από τη διαδήλωση ήταν η ομιλία του Μαχμούντ, ενός τοπικού ηγέτη της κοινότητας. Με το τηλέφωνο στο χέρι, δήλωνε: «Δεν θα έχουμε άλλη Νάκμπα, γιατί τώρα έχουμε αυτό. Έχουμε smartphone. Έχουμε Facebook. Θα προσπαθήσουν να μας διώξουν ξανά, αλλά όλοι θα το δουν και θα το σταματήσουν. Το 1948 δεν είχαμε smartphone, δεν είχαμε Facebook. Τώρα, αυτό δεν θα συμβεί».

Επαναλάμβανε αυτό το μάντρα κάθε Παρασκευή — στους ακτιβιστές δίπλα του, στους στρατιώτες που μας αντιμετώπιζαν και στον εαυτό του. Εκείνη την εποχή, ήταν καθησυχαστικό. Αλλά έκανε λάθος.

Η συνεχιζόμενη γενοκτονική εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα είναι ίσως η πιο καλά τεκμηριωμένη θηριωδία στην πρόσφατη ιστορία, τόσο από την άποψη του όγκου των αποδεικτικών στοιχείων όσο και από την ταχύτητα της κυκλοφορίας τους. Τα smartphone και τα κοινωνικά μέσα — τα οποία ήταν ακόμα μακριά στη διάρκεια των γενοκτονιών στη Βοσνία και στη Ρουάντα — επιτρέπουν την άμεση καταγραφή των γεγονότων, από αμέτρητες οπτικές γωνίες, και την παγκόσμια διάδοσή τους σε πραγματικό χρόνο, με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης να εξακολουθούν να διαδραματίζουν έναν σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο.

Και όμως, αντιμέτωποι με μια ατελείωτη ροή φωτογραφιών και βίντεο με νεκρούς πολίτες, παιδιά που λιμοκτονούν και ολόκληρες γειτονιές που έχουν μετατραπεί σε ερείπια, μεγάλο μέρος του ισραηλινού κοινού — και ένα σημαντικό μέρος των υποστηρικτών του Ισραήλ στο εξωτερικό — αντιδρά με έναν από τους δύο ακόλουθους τρόπους: είτε όλα είναι ψεύτικα, είτε οι κάτοικοι της Γάζας άξιζαν να τα πάθουν. Συχνά, παραδόξως, ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα: «Δεν υπάρχουν νεκρά παιδιά στη Γάζα, και είναι καλό που τα σκοτώσαμε. »

Μια νέα εποχή άρνησης

Η άρνηση των θηριωδιών είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, αλλά η ισραηλινή κοινωνία το έχει μετατρέψει σε κάτι σαν τέχνη. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα πιο σημαντικά ακαδημαϊκά έργα για το θέμα, το «States of Denial» (2001) του κοινωνιολόγου Stanley Cohen, εμπνεύστηκε από τις εμπειρίες του ως ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιντιφάντα στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Με βάση αυτές τις εμπειρίες, ο Cohen περιγράφει ένα ρεπερτόριο άρνησης που χρησιμοποιείται τόσο από τα κράτη όσο και από τις κοινωνίες: «δεν συνέβη» (δεν βασανίσαμε κανέναν), «αυτό που συνέβη είναι κάτι άλλο» (δεν ήταν βασανιστήρια, αλλά «μέτρια σωματική πίεση»), «δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική λύση» (η «ωρολογιακή βόμβα» έκανε τα βασανιστήρια ένα αναγκαίο κακό).

- Ισραηλινοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιντιφάντα, στη Λωρίδα της Γάζας, 1987. (Συλλογή Efi Sharir/Dan Hadani, Εθνική Συλλογή Φωτογραφιών της Οικογένειας Pritzker, Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ) -

Στο Ισραήλ, αυτή η λογική έχει τις ρίζες της στον μύθο της «καθαρότητας των όπλων» (η πεποίθηση ότι το Ισραήλ ενεργεί μόνο για αυτοάμυνα) και στην παλιά νοοτροπία «πυροβολώ και κλαίω» (η ιδέα ότι οι Ισραηλινοί μπορεί να διαπράττουν βία, αλλά παραμένουν ηθικά άμεμπτοι επειδή μετά θρηνούν για αυτό). Όσο αποτρόπαια και αν είναι αυτή η νοοτροπία, βασίζεται ωστόσο σε δύο σημαντικές παραδοχές: ότι θηριωδίεςς όπως τα βασανιστήρια, η δολοφονία αμάχων και η αναγκαστική εκτόπιση είναι ουσιαστικά λάθος και, ως εκ τούτου, απαιτούν δικαιολογία ή απόκρυψη, και ότι η τεκμηρίωση και η αποκάλυψη της αλήθειας έχουν αξία — έστω και μόνο ως εμπόδιο που πρέπει να παρακαμφθεί.

Παρά την αποστροφή που προκαλεί, η υποκρισία που είναι εγγενής στον μύθο της «καθαρότητας των όπλων» έχει τη χρησιμότητά της: αφήνει περιθώριο, όσο στενό και αν είναι, για διόρθωση. Μόλις αποκαλυφθεί το χάσμα μεταξύ ρητορικής και πραγματικότητας, μπορεί να προκαλέσει αμηχανία και ακόμη και να δημιουργήσει πίεση για αλλαγή. Σε έναν τέτοιο κόσμο, οι εικόνες που τραβήχτηκαν με ένα τηλέφωνο και μοιράστηκαν αμέσως έχουν πραγματικό βάρος.

Αλλά αυτός δεν είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε σήμερα. Στο Ισραήλ, η ενστικτώδης αντίδραση να απορρίπτεται κάθε τεκμηρίωση από τη Γάζα ως «ψεύτικη» έχει ενσωματωθεί στον κυρίαρχο λόγο, από τα ανώτατα κλιμάκια της πολιτικής εξουσίας μέχρι τους ανώνυμους σχολιαστές σε ιστότοπους ειδήσεων. Αυτή η αντίδραση έχει τις ρίζες της σε μια συνωμοσιολογική νοοτροπία που έχει εισαχθεί από δεξιούς κύκλους στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρόμοια με τη ρητορική του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για το «βαθύ κράτος», η οποία έχει υιοθετηθεί από τον πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου και τους υποστηρικτές του.

Ένας από τους κύριους ευαγγελιστές αυτού του είδους άρνησης είναι η περιθωριακή δεξιά προσωπικότητα των μέσων ενημέρωσης Άλεξ Τζόουνς. Το 2012, ο παλιός σύμμαχος του Τραμπ ισχυρίστηκε ότι η επίθεση στο δημοτικό σχολείο Sandy Hook, στην οποία δολοφονήθηκαν 20 μαθητές και έξι ενήλικες, ήταν σκηνοθετημένη. Παρά τις συντριπτικές αποδείξεις, ο Τζόουνς επέμεινε ότι όλα τα βίντεο της σφαγής – οι θρηνούντες γονείς, ακόμη και τα πτώματα των θυμάτων – ήταν ψεύτικα, όλα μέρος μιας συνωμοσίας των Δημοκρατικών για να υπονομεύσουν το δικαίωμα των Αμερικανών να φέρουν όπλα.

Αυτό το είδος λόγου άρχισε να διαχέεται στην ισραηλινή κοινωνία ακόμη και πριν από τις 7 Οκτωβρίου, πρώτα στο διαδίκτυο και αργότερα σε επίσημους χώρους. Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, έχει γίνει μια ευρέως διαδεδομένη, συχνά αντανακλαστική αντίδραση: Ένα βίντεο με Παλαιστίνιους γονείς να κρατούν στην αγκαλιά τους το πτώμα ενός βρέφους; «Ηθοποιοί που κρατούν μια κούκλα». Φωτογραφίες πολιτών που πυροβολήθηκαν από Ισραηλινούς στρατιώτες; «Δημιουργημένες με τεχνητή νοημοσύνη, παραποιημένες ή τραβηγμένες αλλού». Και ούτω καθεξής, ad infinitum

- Παλαιστίνιοι θρηνούν τους αγαπημένους τους που σκοτώθηκαν σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή έξω από το νοσοκομείο Νάσερ στο Χαν Γιούνις, στη νότια Λωρίδα της Γάζας, στις 19 Αυγούστου 2025. (Abed Rahim Khatib/Flash90) -

Αυτή η ρητορική συχνά συνδυάζεται με τον όρο «Pallywood» — ένα σύνθετο της λέξης «Palestinian Hollywood» (Παλαιστινιακό Χόλιγουντ). Εισαγόμενος από τους δεξιούς κύκλους των ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, υπονοεί ότι οι εικόνες του παλαιστινιακού πόνου δεν είναι καθόλου αληθινές, αλλά μέρος μιας περίπλοκης κινηματογραφικής βιομηχανίας: μιας τεράστιας συνωμοσίας στην οποία οι Παλαιστίνιοι, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης συνεργάζονται για να κατασκευάσουν θηριωδίες.

Σε μια προηγούμενη εποχή άρνησης των θηριωδιών, οι ισχυρισμοί για σκηνοθεσία ήταν τουλάχιστον περίτεχνοι. Πολλοί θυμούνται ακόμα την υπόθεση του Muhammad Al-Durrah, του 12χρονου αγοριού που σκοτώθηκε στη Γάζα τον Σεπτέμβριο του 2000, ο θάνατος του οποίου έγινε σύμβολο της Δεύτερης Ιντιφάντα. Οι Ισραηλινοί και οι υποστηρικτές τους κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για να προσπαθήσουν να δυσφημίσουν το βίντεο: εκατοντάδες ώρες ανάλυσης, εκθέσεις και ακόμη και ντοκιμαντέρ, αναλύοντας γωνίες λήψης, βαλλιστικά και εγκληματολογικά στοιχεία για να υποστηρίξουν ότι ολόκληρο το γεγονός ήταν σκηνοθετημένο.

Σήμερα, η άρνηση δεν απαιτεί τέτοια προσπάθεια. Οι περίπλοκες θεωρίες συνωμοσίας του παρελθόντος έχουν δώσει τη θέση τους σε μια πιο χονδροειδή μορφή αρνητισμού που οι μελετητές αποκαλούν συνωμοσιολογία — την αντανακλαστική απόρριψη ως σκηνοθετημένου οποιουδήποτε στοιχείου που έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα κάποιου. Η τεκμηρίωση απορρίπτεται απλά με μια λέξη: «Ψεύτικο».

Μετα-αλήθεια, μετα-ντροπή

Πάρτε, για παράδειγμα, τα αναμφισβήτητα στοιχεία για τη μαζική πείνα στη Γάζα. Η λογική είναι οδυνηρά απλή: ένας πληθυσμός που βρίσκεται υπό πολιορκία και του οποίου όλα τα μέσα αυτοσυντήρησης έχουν καταστραφεί, αναπόφευκτα θα λιμοκτονήσει. Ωστόσο, στο Ισραήλ, από ανώνυμους σχολιαστές στο διαδίκτυο έως τα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης, η αντανακλαστική αντίδραση παραμένει η ίδια: «Είναι όλα ψεύτικα».

Ο Νετανιάχου έχει μιλήσει για την «αντίληψη μιας ανθρωπιστικής κρίσης», που υποτίθεται ότι δημιουργήθηκε από «στημένες ή καλά χειραγωγημένες φωτογραφίες» που διανέμει η Χαμάς. Ο υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σάαρ απέρριψε τις εικόνες των εξαντλημένων παιδιών ως «εικονική πραγματικότητα», αναφέροντας ως απόδειξη την παρουσία «καλοθρεμένων» ενηλίκων δίπλα τους. Ο στρατός ισχυρίστηκε ότι η Χαμάς ανακυκλώνει εικόνες παιδιών από την Υεμένη ή κατασκευάζει ψεύτικες εικόνες με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης. Ο δημοσιογράφος του Ynet Ιτάμαρ Άιχνερ, ο οποίος κατά τα άλλα είναι έντονα επικριτικός απέναντι στην κυβέρνηση, επανέλαβε την ίδια άποψη: «Αυτοί [οι Παλαιστίνιοι] καταλαβαίνουν ότι οι φωτογραφίες των πεινασμένων παιδιών είναι ένα ευαίσθητο σημείο. Οι φωτογραφίες είναι πιθανότατα σκηνοθετημένες και τα παιδιά μπορεί να πάσχουν από άλλες ασθένειες».

- Ο δύο ετών Yazan Abu Foul, ο οποίος πάσχει από σοβαρή υποσιτισμό, αγκαλιάζεται από τη μητέρα του, στο προσφυγικό στρατόπεδο Al-Shati στη δυτική πόλη της Γάζας, στις 19 Ιουλίου 2025. (Yousef Zaanoun/Activestills) -

Αυτό το μοτίβο άρνησης εμφανίζεται ακόμη και στον ακαδημαϊκό λόγο. Μια πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Begin-Sadat του Πανεπιστημίου Bar-Ilan, με τίτλο «Απομυθοποίηση των ισχυρισμών για γενοκτονία: Επανέλεγχος του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς (2023-2025)» (Debunking the Genocide Allegations: A Reexamination of the Israel-Hamas War (2023-2025)), περιλάμβανε ένα τμήμα με τίτλο «Ψεύτικες πηγές και άλλες που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη» (Fake Sources and Others Generated by ΑΙ) ].

Αν και οι τεκμηριωμένες αποδείξεις για τις θηριωδίες αντιμετωπίζονταν πάντα με υπεκφυγές και αρνήσεις, η κατάσταση σήμερα είναι εντελώς διαφορετική. Στην εποχή της «μετα-αλήθειας», ο συνδυασμός της αυξημένης καχυποψίας για τη χειραγώγηση της τεχνητής νοημοσύνης, της διάβρωσης της εμπιστοσύνης στα θεσμικά μέσα ενημέρωσης και της κατάρρευσης των θεματοφυλάκων της δημοκρατίας έχει κάνει την τάση να φωνάζουμε «ψεύτικο» για οτιδήποτε δεν μας αρέσει πολύ πιο διαδεδομένη και ισχυρή από ποτέ.

Στο μεταξύ, η κατακριτέα άρνηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ισραηλινών μέσων ενημέρωσης να δείξουν τι πραγματικά συμβαίνει στη Γάζα σημαίνει ότι όταν οι εικόνες καταφέρνουν να διαρρεύσουν, η αντίδραση του κοινού είναι συχνά λίγο περισσότερο από μια συλλογική αδιαφορία. Ωστόσο, σχεδόν κάθε φορά, αυτή η αδιαφορία συνοδεύεται από το «καλά να πάθουν», καθώς η άρνηση και η δικαιολογία συνυπάρχουν σε κάτι που μπορεί να φαίνεται παράδοξο, αλλά στην πραγματικότητα αντανακλά τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Όπως δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Πολιτισμού Αμιχάι Ελιγιάου: «Δεν υπάρχει λιμός στη Γάζα, και όταν σας δείχνουν εικόνες από παιδιά που λιμοκτονούν, κοιτάξτε προσεκτικά — πάντα θα δείτε κάποιον ευτραφή δίπλα τους, που τρώει κανονικά. Πρόκειται για μια σκηνοθετημένη εκστρατεία». Στην ίδια συνέντευξη, πρόσθεσε: «Δεν υπάρχει έθνος που να ταΐζει τους εχθρούς του. Έχουμε χάσει το μυαλό μας; Την ημέρα που θα επιστρέψουν τους ομήρους — δεν θα υπάρχει πείνα εκεί. Την ημέρα που θα σκοτώσουν τους τρομοκράτες της Χάμας — δεν θα υπάρχει πείνα».

Μετά από δύο δεκαετίες πολιορκίας, στη διάρκεια των οποίων εμείς οι Ισραηλινοί προσπαθήσαμε να απομακρύνουμε τη Γάζα και τους 2 εκατομμύρια Παλαιστίνιους κατοίκους της από τα μάτια και το μυαλό μας, η σφαγή της 7ης Οκτωβρίου μας ανάγκασε βίαια να ξαναδούμε αυτό που προσπαθούσαμε να ξεχάσουμε. Ίσως τότε ήταν που οι δύο αντιδράσεις — «ψεύτικη» και το "καλά να πάθουν» — συνέπεσαν πλήρως. Η πρώτη εξυπηρετεί την εθνική αυτοεικόνα («τα παιδιά μας δεν διαπράττουν θηριωδίες») και τις απαιτήσεις της hasbara, να κερδίσουν χρόνο στη διεθνή σκηνή. Η δεύτερη είναι μια ωμή, ενστικτώδης αντίδραση στον πόνο και την ταπείνωση του να χτυπιέσαι από εκείνους που από καιρό θεωρούνται κατώτεροι. Και οι δύο μαζί, συγχωνεύονται σε μια αντίδραση που υπερισχύει κάθε έκκλησης για ηθικότητα, που ]δεν χρειάζεται παύσεις και δεν απαιτεί συγγνώμη.

- Παλαιστίνιοι στέκονται πάνω και δίπλα σε ένα ισραηλινό άρμα μάχης μέσα στο συνοριακό φράχτη με το Ισραήλ στην πόλη Khan Younis, νότια της Λωρίδας της Γάζας, 7 Οκτωβρίου 2023. (Yousef Mohammed/Flash90) -

Και εδώ βρίσκεται η δεύτερη πρόκληση για την πεποίθηση ότι τα smartphones και τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να σταματήσουν τις θηριωδίες. Ο αγώνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει από καιρό υποθέσει ότι η τεκμηρίωση των παραβιάσεων θα «ντροπιάσει» τους δράστες και θα τους κάνει να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Αλλά τι συμβαίνει όταν οι δράστες δεν νιώθουν πλέον ντροπή και αγνοούν ανοιχτά την ηθική καταδίκη και ακόμη και την ίδια την ιδέα της αλήθειας; Σε αυτή την περίπτωση, η τεκμηρίωση και η διάδοση της, όσο γρήγορη ή ευρεία και αν είναι, χάνουν τη δύναμή τους.

Πράγματι, όπως έχουν δείξει οι εκθέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι αιτήσεις σε διεθνή δικαστήρια τα τελευταία δύο χρόνια, οι ισραηλινοί στρατιωτικοί, πολιτικοί και πολιτιστικοί ηγέτες παραδέχονται πλέον ανοιχτά – και με δική τους πρωτοβουλία – αυτό που σε άλλες περιστάσεις οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είχαν προσπαθήσει επίμονα να αποδείξουν.

Μετά από δεκαετίες άρνησης της Νάκμπα, ακόμη και απαγόρευσης του ίδιου του όρου, οι ισραηλινοί νομοθέτες δηλώνουν πλέον με υπερηφάνεια ότι το Ισραήλ πραγματοποιεί μια δεύτερη Νάκμπα στη Γάζα. Ενώ κάποτε οι εθελοντές της B'Tselem έπρεπε να καταγράψουν με κόπο τις θηριωδίες στη Δυτική Όχθη, για να συναντήσουν τελικά διάφορες δικαιολογίες, όπως ότι τα περιστατικά «έχουν βγει από το πλαίσιο τους», σήμερα οι ίδιοι οι ισραηλινοί στρατιώτες καταγράφουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις αναρτούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς δισταγμό.

Αυτό που βλέπουμε είναι η κατάρρευση του παραδοσιακού κύκλου της αποκάλυψης, της άρνησης και της επιβεβαίωσης. Σε μια τέτοια πραγματικότητα, τι χρησιμεύουν τα smartphone και τα κοινωνικά μέσα;

Ρωγμές στον τοίχο

Αν και το ενδιαφέρον για την καταγραφή των θηριωδιών είναι πολύ μικρότερο από αυτό που ελπίζαμε στο παρελθόν, εξακολουθεί πάντως να είναι σημαντικό. Καθώς γράφω αυτό το κείμενο, φαίνεται ότι οι αντανακλαστικές απαντήσεις «ψεύτικο» και «καλά να πάθουν» τελικά συναντούν στέρεα εμπόδια.

Αντιμέτωποι με τις αδιάψευστες και αμείλικτες αποδείξεις της πείνας στη Γάζα, οι φωνές που φωνάζουν «ψεύτικο» γίνονται όλο και πιο ξέφρενες και απελπισμένες. Η κακόβουλη κατηγορία, που επαναλαμβάνεται ασταμάτητα στον ισραηλινό λόγο, σύμφωνα με την οποία ένα παιδί της Γάζας που πάσχει από προϋπάρχουσα ασθένεια απαλλάσσει κατά κάποιον τρόπο το Ισραήλ από την ευθύνη για τον θάνατό του από την πείνα, προφανώς δεν κατάφερε να σταματήσει την αυξανόμενη αναγνώριση στο Ισραήλ των δεινών των Παλαιστινίων και της θεμελιώδους αδικίας της οποίας είναι θύματα.

- Διαδηλωτές στο Τελ Αβίβ κρατούν πλακάτ που καταγγέλλουν το Ανθρωπιστικό Ίδρυμα της Γάζας (GHF) για τη συμμετοχή του στη γενοκτονία και την πείνα στη Γάζα, 13 Αυγούστου 2025. (Oren Ziv/Activestills) -

Οι ανατροπές που είναι πλέον συνηθισμένες στα ισραηλινά επιχειρήματα — ότι πράγματι υπάρχει πείνα στη Γάζα, αλλά ότι η ευθύνη βαραίνει την Χαμάς, ότι είναι μια ακούσια συνέπεια του πολέμου ή ότι ο κόσμος είναι υποκριτικός επειδή δεν αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο την πείνα στη Υεμένη — μας επαναφέρουν στο ρεπερτόριο των αρνήσεων που περιέγραψε ο Στάνλεϊ Κοέν. Ωστόσο, υποδηλώνουν και κάτι άλλο: την διστακτική επανεμφάνιση της αμηχανίας, και ίσως ακόμη και της ντροπής, τουλάχιστον σε ορισμένα τμήματα του ισραηλινού πληθυσμού.

Αυτό που φαίνεται να συνέβαλε σε αυτή την αλλαγή είναι, αφενός, οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας στην πείνα και, αφετέρου, η δυνατότητα αναγνώρισης της πείνας χωρίς να εμπλέκονται άμεσα οι στρατιώτες και οι πιλότοι (οι «καλύτεροι γιοι μας"). Ωστόσο, η απλή συσσώρευση φωτογραφιών και αναμφισβήτητων τεκμηρίων από τη Γάζα έχει επίσης παίξει ρόλο. Η επιμονή ατόμων και οργανώσεων να τεκμηριώνουν και να αναφέρουν — από τη Γάζα και πέρα από αυτήν — και να επικυρώνουν και να διαδίδουν αυτό το υλικό στο Ισραήλ και σε όλο τον κόσμο, τελικά είχε αντίκτυπο.

Ωστόσο, τα σχέδια του Ισραήλ να καταλάβει την πόλη της Γάζας και να εκτοπίσει βίαια τους κατοίκους της σε κάτι που θα μπορούσε να ισοδυναμεί με στρατόπεδο συγκέντρωσης πριν από την πιθανή μόνιμη εκδίωξη τους από τη Λωρίδα, απειλούν να μετατρέψουν κάτι που είναι ήδη καταστροφικό σε κάτι ακόμα χειρότερο. Θα υποχωρήσει περαιτέρω το ισραηλινό κοινό στην άρνηση ή θα αναγκαστεί τελικά να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα;

Μια έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα εβραϊκά στο Local Call. Διαβάστε το εδώ.

* Ο Ron Dudai είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας και Ανθρωπολογίας του ισραηλινού Πανεπιστημίου Ben-Gurion του Negev.