Η συναίνεση των Ισραηλινών 
στη γενοκτονία

του Gideon Levy

Δημοσιογράφος της εφημερίδας «Haaretz», ο Gideon Levy, έχει αφιερώσει την καριέρα του στην καταγγελία της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών, του εποικισμού, των απελάσεων και του εκβιασμού με τη ρετσινια του δήθεν αντισημιτισμού. Τα τελευταία δύο χρόνια, είναι μία από τις σπάνιες φωνές στη χώρα του που υψώνονται ενάντια στο λουτρό αίματος στη Γάζα. Πώς μπόρεσε να γίνει μια τέτοια τραγωδία ενώ οι περισσότεροι Ισραηλινοί σιωπούν και αδιαφορούν;

Οι σφαγές της 7ης Οκτωβρίου 2023 προκάλεσαν τον θάνατο της Λωρίδας της Γάζας. Θα χρειαστούν χρόνια για να επανέλθει στη ζωή, αν ποτέ το καταφέρει. Αλλά αυτά τα γεγονότα, και η ισραηλινή επίθεση που ακολούθησε, σκότωσαν επίσης την ελπίδα για ένα διαφορετικό Ισραήλ. Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί η έκταση των ζημιών που προκάλεσε αυτός ο πόλεμος μέσα στην κοινωνία και το κράτος του Ισραήλ. Η αλλαγή είναι προφανώς ριζική. Και εδώ επίσης, η απομάκρυνση των ερειπίων και η ανοικοδόμηση θα πάρουν χρόνια, αν βέβαια γίνουν κάποτε. Η Γάζα και το Ισραήλ έχουν καταστραφεί, ίσως ανεπανόρθωτα, το καθένα με τον δικό του τρόπο. Η καταστροφή της πρώτης είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού, για χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων, ενώ η δεύτερη παραμένει κρυμμένη κάτω από την επιφάνεια.

Η 7η Οκτωβρίου αποτέλεσε ιστορική καμπή. Εκείνη την ημέρα, η Χαμάς εισέβαλε στο Ισραήλ και διέπραξε ένα μακελειό χωρίς προηγούμενο στη χώρα. Και εκείνη την ημέρα, το Ισραήλ άλλαξε πρόσωπο. Το νέο του πρόσωπο ήταν ίσως μέχρι τότε κρυμμένο πίσω από μια μάσκα, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να αποκαλυφθεί. Ή ίσως η μετάλλαξη ήταν πιο βαθιά. Όπως και να έχει, οι δαίμονες βγήκαν από το λυχνάρι και δεν είναι έτοιμοι να επιστρέψουν. Η Λωρίδα της Γάζας είναι πλέον μη κατοικήσιμη. Και για εκείνους που προσβλέπουν σε μια ελεύθερη και δημοκρατική ζωή, το Ισραήλ έχει γίνει κι αυτό εχθρική γη.

Επιβλήθηκε αμέσως μια συγκεκριμένη ανάγνωση των γεγονότων, που άλλαξε την πολιτική και υπαρξιακή συνείδηση της χώρας. Οι ηγέτες, τα μέσα ενημέρωσης και οι σχολιαστές χαρακτήρισαν αμέσως τις επιθέσεις «τη μεγαλύτερη καταστροφή που έπληξε τον εβραϊκό λαό μετά από το Ολοκαύτωμα (1)». Ίδιο κακό λοιπόν το Ολοκαύτωμα και η 7η Οκτωβρίου 2023, σαν να ήταν συγκρίσιμα, σαν να είχαν συμβεί δύο εξοντώσεις... Μια παράλογη υπερβολή, εντελώς αβάσιμη -η κλίμακα, οι στόχοι, τα μέσα, όλα διαφέρουν –, αλλά επαναλαμβανόμενη μέχρι αηδίας και τέλεια προσαρμοσμένη για να εξυπηρετήσει την κυβερνητική προπαγάνδα. Επειδή αυτή η σύγκριση δεν ήταν διόλου τυχαία. Απορρέει από τη θυματοποίηση που συνοδεύει το Ισραήλ από την ίδρυσή του το 1948, μετά τη γενοκτονία του εβραϊκού λαού. Μια θυματοποίηση που, στα μάτια πολλών Ισραηλινών, δίνει στη χώρα το δικαίωμα να ενεργεί όπως κανένας άλλος δεν έχει το δικαίωμα να ενεργεί. Θεωρούμενη εξ αρχής ως αυτονόητη στη δημόσια συζήτηση, αυτή η αναλογία αποτέλεσε το πράσινο φως που άναψε το Ισραήλ στον εαυτό του για να εξαπολύσει την επίθεσή του: αν η 7η Οκτωβρίου ήταν ένα «ολοκαύτωμα», τότε η γενοκτονία που θα ακολουθούσε θα ήταν τάχα νόμιμη.

«Και τι θέλατε να κάνουμε;»

Και έτσι άλλαξε η στάση ζωής της χώρας. 'Η έστω αποκαλύφθηκε χωρίς φίλτρα, απαλλαγμένη από κάθε «πολιτική ορθότητα». Πολλοί Ισραηλινοί, πιθανώς η πλειοψηφία τους, θεωρούν ότι «δεν υπάρχουν πια αθώοι στη Γάζα». Σύμφωνα με μια έρευνα του κέντρου aChord, που συνδέεται με το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ (Αύγουστος 2025), αυτή η πεποίθηση αφορά το 62% των Ισραηλινών και ακόμη και το 76% των Ισραηλινών Εβραίων. Η κατηγορία, που επαναλαμβάνεται μονότονα σε όλους τους τόνους εδώ και δύο χρόνια, έχει σταδιακά διευρυνθεί, με αποτέλεσμα να ακούμε επίσης συχνά ότι «δεν υπάρχουν αθώοι Παλαιστίνιοι» — δηλαδή ότι και οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης αξίζουν να τιμωρηθούν. Μια τέτοια ιδεολογία ανοίγει το δρόμο για την ισραηλινή δεξιά, παλιό όνειρο της οποίας είναι να δημιουργήσει μια εθνοτικά καθαρή εβραϊκή γη «από τον ποταμό μέχρι τη θάλασσα» (2).

Οι σφαγές που διαπράχθηκαν από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου θεωρήθηκαν στο Ισραήλ απόδειξη της έμφυτης δίψας για αίμα των Παλαιστινίων. Κάθε αναφορά στις ιστορικές, πολιτικές ή κοινωνικές συνθήκες αυτής της επίθεσης αντιμετωπίστηκε ως απόπειρα δικαιολόγησης και, ως εκ τούτου, ως προδοσία. Ο κ. António Guterres, Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ήταν ένας από τους πρώτους σημαντικούς διεθνείς παράγοντες που αναφέρθηκαν σε αυτές τις συνθήκες. Το Τελ Αβίβ τον χαρακτήρισε αμέσως αντισημίτη. Πώς τολμούσε να πει κάτι τέτοιο; Η σφοδρότητα της επίθεσης εξηγείται εύκολα: κάθε προσπάθεια να τεθεί το ζήτημα σε προοπτική υπονομεύει τη νομιμότητα της ισραηλινής «αντίδρασης». Πρέπει λοιπόν να αγνοήσουμε τη ζωή χωρίς ελπίδα μέσα στην πολιορκία που επιβάλλεται στους κατοίκους της Γάζας, αλλά και την εγκατάλειψη των Παλαιστινίων από τη διεθνή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών χωρών που έχουν πλησιάσει σογά-σιγά το Ισραήλ (3).

Μια άλλη προφανής αλήθεια εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά μετά τις 7 Οκτωβρίου: σύμφωνα με αυτήν, το Ισραήλ είναι ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει. «Και τι θέλατε να κάνουμε;», ακούμε συνεχώς, σαν η γενοκτονία να ήταν η μόνη δυνατή επιλογή. Η επίθεση στη Γάζα παρουσιάζεται ομόφωνα ως πράξη αυτοάμυνας, επιτρεπόμενη από το διεθνές δίκαιο. Η δεξιά που βρίσκεται στην εξουσία, η οποία ποτέ δεν πίστεψε στη συνύπαρξη με τους Παλαιστινίους και που ποτέ δεν τους θεώρησε ίσους ως ανθρώπινα όντα, μπόρεσε να ξεκινήσει το παράλογο σχέδιό της για εθνοκάθαρση στη Λωρίδα της Γάζας, χωρίς να φοβάται την αντίθεση της αριστεράς και του κέντρου. Οι ιδέες της ειρήνης, της πολιτικής διευθέτησης, της διπλωματίας, της λύσης των δύο κρατών εξαφανίστηκαν εντελώς από τον πολιτικό λόγο. Με μια σχεδόν ομόφωνη συμφωνία, τα διάφορα κόμματα θεωρούν ότι δεν υπάρχει πλέον παλαιστινιακός εταίρος – αφού δεν υπάρχουν αθώοι – και ότι, επομένως, δεν υπάρχει πλέον τίποτα να συζητηθεί, πέρα από την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων.

Όμως, σαν να μην αρκούσε η άρνηση του διαλόγου, το Ισραήλ ξεπέρασε τα όρια της φρίκης απαγορεύοντας τις εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς τους Παλαιστινίους. Κάθε έκφραση συμπάθειας, ανησυχίας και, φυσικά, κάθε προσπάθεια να βοηθηθεί η Γάζα έγιναν ύποπτες στη χώρα, και μερικές φορές ακόμα και παράνομες. Οι Ισραηλινοί Άραβες (20% του πληθυσμού) έχουν φιμωθεί. Πολύ γρήγορα, ορισμένοι από αυτούς συνελήφθησαν για τη δημοσίευση μηνυμάτων συμπόνιας στα κοινωνικά δίκτυα, άλλοι απολύθηκαν (4). Αυτό τους κάνει να μην αντιδρούν... Έκτοτε, ο ακροδεξιός υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν-Γκβίρ, φροντίζει να καταστέλλει τις δράσεις υπέρ της ειρήνης. Δεν έχει γλυτώσει ούτε ο εβραϊκός πληθυσμός: πολλοί ακτιβιστές της αριστεράς συνελήφθησαν λόγω της αλληλεγγύης τους στη Γάζα (5). Μια ταφόπλακα σιωπής έχει σκεπάσει τη χώρα.

Τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, ιδιωτικά ή δημόσια, έχουν ακολουθήσει με τη θέληση τους αυτή τη γραμμή, και το κάνουν μάλιστα με ενθουσιασμό. Εδώ και δύο χρόνια, χωρίς να υπάρχει καμία πραγματική λογοκρισία – εκτός από την αυτολογοκρισία – έχουν αποφασίσει να μην καλύπτουν τις θηριωδίες που διαπράττονται στη Γάζα (6). Το κοινό τους μπορεί να ζει με την αίσθηση ότι εκεί στη Γάζα ζουν μόνο είκοσι άτομα: οι είκοσι Ισραηλινοί όμηροι που είναι ακόμα ζωντανοί. Η πείνα, οι καταστροφές, οι σφαγές αμάχων αποκρύπτονται καθημερινά ή αναφέρονται στο περιθώριο των ειδήσεων, σαν να πρόκειται για μια συμβολική παραχώρηση στην αλήθεια (7). Αντίθετα, τα ρεπορτάζ για τους ομήρους και τους Ισραηλινούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν είναι αμέτρητα. Όλοι οι Γάλλοι, ακόμη και οι λιγότερο ενημερωμένοι, έχουν πιθανώς δει περισσότερες εικόνες από το μαρτύριο της Γάζας παρά ένας μέσος Ισραηλινός... Τα μέσα ενημέρωσης προτιμούν την άρνηση και την απόκρυψη με ακόμα μεγαλύτερο ζήλο, καθώς γνωρίζουν πολύ καλά ότι αυτό ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των καταναλωτών τους. Οι Ισραηλινοί δεν θέλησαν ποτέ να μάθουν το παραμικρό για την κατοχή. Από εδώ και πέρα, δεν θέλουν να μάθουν το παραμικρό για τη γενοκτονία. Οι Παλαιστίνιοι αξίζουν τη μοίρα τους, τι νόημα έχει να μιλάμε γι' αυτά;

Αμφισβητείται λοιπόν κάθε πληροφορία που έρχεται από τη Γάζα: ο αριθμός των θυμάτων είναι τάχα υπερβολικός, δεν υπήρξε ποτέ λιμός κ.λπ. Αντίθετα, οι δημοσιογράφοι μεταδίδουν δουλικά τις αφηγήσεις του ισραηλινού στρατού. Βομβαρδίστηκε το νοσοκομείο Νάσερ και σκοτώθηκαν είκοσι ένα άτομα, μεταξύ των οποίων πέντε δημοσιογράφοι; Σίγουρα στέγαζε ένα αρχηγείο της Χάμας... Αλλά τι να σκεφτεί κανείς για έναν στρατό που σκότωσε σχεδόν είκοσι χιλιάδες παιδιά σε λιγότερο από δύο χρόνια; Και τι να πούμε για τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο ίδιος ο ισραηλινός στρατός, σύμφωνα με τα οποία το 83% των Παλαιστινίων νεκρών δεν είχαν καμία σχέση με τη Χαμάς (8); Κανείς δεν βάζει ερωτήματα. Η επίσημη εκδοχή είναι πιο βολική για όλους: την κυβέρνηση, το στρατό, τα μέσα ενημέρωσης και τους πελάτες τους. Ό,τι ενοχλεί αποκρύπτεται και όλοι είναι ευχαριστημένοι. Έτσι, η χώρα προστατεύεται, χάρη σε ένα εκτεταμένο σύστημα προπαγάνδας, κρύβοντας την αλήθεια από τον εαυτό της. Και είναι λίγοι οι πολίτες που διαμαρτύρονται για αυτό.

Το ψέμα και η απόκρυψη συνηθίζονται σε καιρό πολέμου. Αλλά η περίπτωση του Ισραήλ είναι ιδιαίτερη. Όταν επικρίνετε τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης για την κάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία, γνωρίζετε πολύ καλά ότι στην πραγματικότητα δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Όμως, οι ισραηλινοί δημοσιογράφοι είναι ελεύθεροι. Μπορούσαν να διαλέξουν και συνειδητά παραιτήθηκαν από την αποστολή τους. Όταν μερικές φορές δείχνω σε φίλους μου φρικτά βίντεο από τη Γάζα – και αυτά δεν λείπουν – η αντίδρασή τους είναι σχεδόν παβλοφική: «Μήπως είναι ψεύτικο; Μήπως δημιουργήθηκε από τεχνητή νοημοσύνη; Μήπως γυρίστηκε στο Αφγανιστάν;» Αυτή η άρνηση προστατεύει την ισραηλινή κοινωνία από την αντιμετώπιση της πραγματικότητας.

Αλλά αυτό δεν αρκεί πια, γιατί οι άλλες χώρες βλέπουν τις θηριωδίες που διαπράττονται στη Γάζα. Το Ισραήλ είναι καθοδόν να γίνει ένα κράτος-παρίας, οι πολίτες του αντιμετωπίζουν μια διαρκώς αυξανόμενη εχθρότητα στον υπόλοιπο κόσμο. Και εμείς τι κάνουμε; Κατηγορούμε τον υπόλοιπο κόσμο: είναι αντισημιτικός, μισεί το Ισραήλ και τους Εβραίους· ολόκληρος ο πλανήτης είναι εναντίον μας, ό,τι και αν κάνουμε. Αυτή η παραπονιάρικη επωδός κάνει τους πολίτες να αποδεχτούν την επιδείνωση του διεθνούς κύρους του Ισραήλ. Η χώρα έχει παραιτηθεί από την παγκόσμια κοινή γνώμη.

Σίγουρα, από την πρώτη μέρα της επίθεσης στη Γάζα, οργανώνονται διαδηλώσεις, μερικές φορές μάλιστα μαζικές. Αλλά επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στην επιστροφή των ομήρων και στην καθαίρεση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου. Αν οι διαδηλωτές ζητούν το τέλος του πολέμου, το κάνουν μόνο και μόνο επικαλούμενοι την τύχη των απαχθέντων και των στρατιωτών. Αδιαφορούν όλοι τους για την τύχη της Γάζας, με εξαίρεση μια αποφασισμένη και αξιοθαύμαστη ομάδα ακτιβιστών για την ειρήνη, των οποίων η φωνή καταπνίγεται. Η αποχώρηση του κ. Νετανιάχου είναι σίγουρα απαραίτητη για να τερματιστεί ο πόλεμος. Ωστόσο, το παλαιστινιακό ζήτημα υπερβαίνει κατά πολύ την ταυτότητα του αρχηγού της κυβέρνησης. Οι φασιστικές και φονταμενταλιστικές τάσεις, που έχουν αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια και έχουν πλέον εισδύσει σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας, δεν πρόκειται να εξαφανιστούν μαζί του.

Η μέγγενη σφίγγει

Τίποτα από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την άδεια να δράσει εν λευκώ που έδωσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Ισραήλ, πρώτα ο κ. Τζόζεφ Μπάιντεν και τώρα ο κ. Ντόναλντ Τραμπ. Ο αμερικανός πρόεδρος, που δεν αρκείται να προμηθεύει όπλα στον σύμμαχό του και να του εξασφαλίζει προστασία, κινητοποιείται τώρα για να τιμωρήσει όλους όσους τολμούν να κριτικάρουν το Τελ Αβίβ (9). Τα μέλη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) της Χάγης, που τόλμησαν να εκδώσουν διεθνές ένταλμα σύλληψης κατά του κ. Νετανιάχου, το πλήρωσαν ακριβά: ο κ. Τραμπ εξέδωσε διάταγμα (το διάταγμα 14203) για να τους επιβάλει προσωπικές κυρώσεις. Έχοντας να αντιμετωπίσει την αμερικανική μονομέρρεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση κορύφωσε τον ραγιαδισμό της.. Φοβούμενη να δυσαρεστήσει την Ουάσιγκτον, και παρά τις μερικές φορές πολύ επικριτικές απόψεις της κοινής της γνώμης για το Ισραήλ, αρνείται να λάβει μέτρα για να βοηθήσει τη Γάζα, επιβάλλοντας για παράδειγμα κυρώσεις στο Τελ Αβίβ. Οι Ευρωπαίοι αρκούνται σε δηλώσεις για τα μάτια του κόσμου, αναγνωρίζοντας ένα παλαιστινιακό κράτος που δεν υπάρχει και που δεν θα δημιουργηθεί στο άμεσο μέλλον. Αυτό που κατάφεραν να κάνουν κατά του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική και κατά της Ρωσίας μετά την εισβολή στην Ουκρανία, αποδεικνύονται ανίκανοι να το κάνουν κατά του Ισραήλ.

Όμως οι Ισραηλινοί αρχίζουν να νιώθουν το σφίξιμο της μέγγενης στα ταξίδια τους στο εξωτερικό, καθώς και στις οικονομικές, επιστημονικές, εμπορικές, πολιτιστικές και ακόμη και προσωπικές τους επαφές με τον κόσμο. Η πίεση εντείνεται για τη χώρα και τους κατοίκους της. Μέχρι τώρα, τίποτα δεν κατάφερε να σταματήσει τον μακάβριο χορό της εθνοκάθαρσης στη Γάζα. Αμπαρωμένοι σε έναν χωριστό κόσμο, αποκομμένοι από την πραγματικότητα, οι Ισραηλινοί δεν θα σταματήσουν τον πόλεμο από μόνοι τους. Εναπόκειται λοιπόν στον υπόλοιπο κόσμο να σώσει τη Γάζα.

Σημειώσεις